4. আমাৰ চাৰিওকাষৰ বস্তুবোৰ (Matter in Our Surroundings)” Class-9th

---

বিজ্ঞান – অধ্যায় -১: পদাৰ্থৰ অৱস্থা:

1. ঘনত্ব (Density):

সংজ্ঞা:
পদাৰ্থৰ প্ৰতি একক আয়তনৰ ভৰৰ পৰিমাণক ঘনত্ব বোলে।

• ঘনত্ব = ভৰ (Mass) / আয়তন (Volume)


• একক: kg/m³ বা g/cm³

ঘনত্বৰ উৰ্দ্ধক্ৰমত পদাৰ্থবোৰ সজোৱা (ঘনত্ব কমৰ পৰা বেছি):

চিমনিৰ ধোঁৱা < বায়ু < কপাহ < পানী < চকমাটি < মৌ < লো (লোহা)

2. (a) পদাৰ্থৰ অৱস্থাবোৰৰ বৈশিষ্ট্যৰ তুলনা (তালিকা):

      বৈশিষ্ট্য                  কঠিন (Solid)        জুলীয়া (Liquid)               গেছ (Gas)

নিজস্ব আকৃতি              আছে               নাই (ধাৰকৰ ৰূপ লয়)            নাই

 নিজস্ব আয়তন            আছে                  আছে                     নাই (ধাৰকৰ আয়তন লয়)

সংকোচনশীলতা        অতি কম               অলপ                                বেছি

প্ৰবাহিতা                         নাই                  আছে                                আছে

গতিশক্তি                        কম                  মাজত                               বেছি

কণিকাৰ ব্যৱস্থা         ঘন সজ্জিত       অলপ আঁট-ফাঁট            বহুত আলফালি

(b) তলৰ বৈশিষ্ট্যবোৰৰ ওপৰত মন্তব্য:

• দৃঢ়তা (Rigidity):




• কঠিনত বেছি


• জুলীয়াত কম


• গেছত নাই




• সংকোচনশীলতা (Compressibility):




• গেছত বহুত বেছি


• জুলীয়াত অলপ


• কঠিনত অতি কম




• প্ৰবাহিতা (Fluidity):




• জুলীয়া আৰু গেছ – বহে


• কঠিন – নহয়




• আকাৰ (Shape):




•  

3. কাৰণ দর্শোৱা:

(a) গেছ বন্ধ পাত্রৰ সকলো অংশ অধিকাৰ কৰে – কিয় ?

গেছৰ কণিকাবোৰ সৰ্বদিশে গতি কৰি থাকে আৰু একে সময়তে সকলো দিশত বিস্তাৰিত হয়। গতিকে গেছ পাত্রটোৰ সকলো অংশত বিস্তাৰিত হয়।

(b) গেছ ধাৰক পাত্ৰৰ বেৰত চাপ দিয়ে – কিয় ?

গেছৰ কণিকাবোৰ বেয়া-গতিৰে ঘূৰি পাত্ৰটোৰ প্ৰাচীৰত সংঘাত কৰে, যাৰ ফলত চাপ (pressure) সৃষ্টি হয়।

(c) কাঠৰ টেবুল কঠিন পদাৰ্থ – কিয় ?

ইৰ নিজস্ব আকাৰ আৰু আয়তন আছে, কণিকাবোৰ ঘন সজ্জিত, সংকোচনশীলতা নাই, আৰু দৃঢ়। সেয়ে ই কঠিন পদাৰ্থ।

(d) বায়ুত হাত ঘুৰাব পাৰো, কাঠত নহয় – কিয় ?

• বায়ুত কণিকাৰ মাজত বহুত ফাঁক থাকে → সহজে সৰকিব পাৰে।


• কাঠত কণিকাবোৰ ঘন সজ্জিত → প্ৰবাহিতা নাই → সেইবাবে সলনি কৰাত বাধা হয়।

4. বৰফ পানীত ওপঙে – কিয় ?

• যদিও বৰফ কঠিন, কিন্তু ইয়াৰ ঘনত্ব পানীৰ তুলনাত কম।


• যি বস্তুৰ ঘনত্ব পানীৰ তুলনাত কম, সেয়া পানীত ওপঙে।
  বৰফ গঠনত “খালি ঠাই ” থকা বাবে ইয়াৰ ঘনত্ব কম হয়।
  সেয়ে, বৰফ পানীত ওপঙে।